Türktay Haberler

15. TÜRKTAY SONUÇ BİLDİRGESİ YAYINLANDI

Türkiye’de Tüm Yönleriyle Atık Yönetimi Paneli (TÜRKTAY-XV), 15 – 16 Ekim 2025 Tarihi’nde Ankara Hilton-SA’da “İklim Ekonomisinde Atık Stratejileri” ana temasıyla geniş katılımla gerçekleştirildi. Kamu kurumları, özel sektör, üniversiteler ve STK’lardan toplam 507 kayıt alındı. Beş oturum, konferanslar ve panellerde toplam 46 konuşmacı yer aldı.

Oturum isimleri, anıt ağaçlardan esinlenerek “geçmişten geleceğe köprü” temasını pekiştirecek şekilde belirlendi. Etkinliğin karbon ayak izi, Eskişehir Teknik Üniversitesi Ekoloji Ana Bilim Dalı Başkanı ve TÜRKTAY Yürütme Kurulu Üyesi Prof. Dr. Cengiz Türe tarafından 19.155 kg CO₂e olarak hesaplanmış; Platin Çözüm Ortağı Beysu Enerji’nin desteklediği fidan sertifikaları ile nötrlenmiştir.

Katılım Sağlayan Bakanlıklar

• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
• T.C. Ticaret Bakanlığı
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• T.C. Sağlık Bakanlığı
• T.C. Millî Savunma Bakanlığı
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı

Katılan Diğer Kurumlar

• T.C. Cumhurbaşkanlığı
• Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi
• Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayi Başkanlığı
• Genelkurmay Başkanlığı
• Hava Kuvvetleri Komutanlığı
• Kara Kuvvetleri Komutanlığı
• Türkiye Çevre Ajansı
• TÜBİTAK MAM
• TENMAK
• MTA
• TOBB
• Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası
• Belediyeler
• Türkiye’nin önde gelen sivil toplum kuruluşları

 

Giriş

Atık yönetimi, Cumhurbaşkanlığınca devlet politikası olarak ilan edilen “Yeşil Kalkınma” hamlesinin temel destek alanlarından biridir. Atıkların yanlış yönetimi sosyal, çevresel ve nihayetinde ekonomik maliyetlere yol açmaktadır. Bu dönüşüm; yeşil, dijital ve sosyal olmak üzere üç ayaklı bir yaklaşım gerektirir.

Sektörel sorunların çözümü; bireysel çıkarlar yerine bütünsel bakış, ortak akıl ve paydaş iş birliği ile mümkün olacaktır. İklim değişikliğinin artan maliyeti, SKDM ve sürdürülebilirlik ilkeleri artık planlama değil, uygulamaya geçme zamanı olduğunu göstermektedir.

Sonuç ve Öneriler

Madde 1. Kamu Yetkinliği

Çevre yönetiminde mevzuat, izin, lisans, denetim ve planlama süreçlerini yürüten kamu kadrolarında yeterlilik ve yetkinlik eksikliği bulunmaktadır. Öte yandan sık görev değişiklikleri hafızayı ve sahiplenmeyi zayıflatmaktadır. Bürokratlar, sorunlardan şikâyet eden değil, çözüm üreten konumda olmalıdır.

Madde 2. Bakanlık Kapasitesi

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı; Türkiye’nin makro politikalara uyumlu ve güçlü planlamalar yapabilecek kurumsal kapasiteye kavuşturulmalıdır. Bu günkü yapısı ve işleyişi Türkiye’nin ihtiyaçlarına beklendiği ölçüde cevap verememektedir.

Madde 3. Koordinasyon

Bakanlıklar ve ilgili tüm kurumlar planlarını birlikte oluşturmalıdır. TBMM Çevre Komisyonu ve diğer paydaşlar aktif hale getirilmelidir. Kamu otoritesi, sorunları sektör bütünüyle ele almalıdır.

Madde 4. Strateji ve Eylem Planları

Farklı kurumların hazırladığı strateji ve eylem planları raflardan indirilerek uyumlu hale getirilmeli, düzenli olarak güncellenmelidir.

Madde 5. Atıkların Ekonomik Değeri

Tüm atıklar, doğru yönetildiğinde ekonomik değere sahiptir. Kirleten öder ilkesi doğrultusunda maliyetlerin üreticilere yansıtılmasını sağlayacak finansal altyapı oluşturulmalıdır.

Madde 6. Belediyelerde Yeni Yaklaşım

Belediyelerin atıktan para kazanma beklentisi gerçekçi değildir; ancak doğru yatırım ve işletim için mali destek sağlanmalıdır.

Madde 7. İthalat–İç Toplama Dengesi

Temiz ve uygun hammadde niteliğindeki atıkların ithalatı kota dâhilinde sürdürülebilir olmalıdır. Ancak öncelik, iç toplamanın geliştirilmesidir. AB’nin ileride ihracatı kısıtlama ihtimali dikkate alınmalıdır. Kaynağında ayrı toplama için ekonomik teşvikler uygulanmalı; nitelikli atık ihracatı sınırlandırılmalıdır.

 

 

Madde 8. Katı Atık Yönetim İdareleri

Büyükşehirlerde, su ve kanalizasyon idarelerine benzer Katı Atık Yönetim İdareleri kurulmalı; toplama, ayırma ve işleme süreçleri tek elden yönetilmelidir.

Madde 9. Mevzuat İyileştirmesi

Atık mevzuatı kararlı, şeffaf ve hukuken tekilleştirilmiş olmalıdır. Kurumlar arasındaki çelişkiler giderilmeli; çevre suçlarına özel kolluk ve mahkemeler oluşturulmalıdır.

Madde 10. Tesisi Planlama

Aynı atık üreticileri üzerinden farklı yatırımcıların tekrarlı proje sunması engellenmeli; yatırım planlaması bölgedeki gerçek atık miktarına dayanmalıdır.

Madde 11. Teknolojik Standartlar

Tüm tesis kriterleri, en uygun teknolojiye göre yeniden düzenlenmeli; yatırımcının finansal ve mülkiyet yeterliliği değerlendirilmelidir. Yatırım süreçleri YOİKK benzeri bir mekanizma ile hızlandırılmalıdır.

Madde 12. Sıfır Atık ve Döngüsel Ekonomi

Sıfır Atık ve döngüsel ekonomi hedefleri, iklim taahhütleriyle uyumlu olacak şekilde güncellenmeli ve uygulanması yakından izlenmelidir.

Madde 13. Elektronik Atıklar

Elektronik atık (AEEE) toplama performansı ciddi oranda düşmüştür. Bu atıklar hem stratejik elementler içermekte hem de bilgi güvenliği riski taşımaktadır. Toplama yeniden güçlendirilmelidir.

Madde 14. Finansmana Erişim

Atık tesisleri kısa vadeli dönüş getirmediği için finansmana erişim zordur.
Uzun vadeli yeşil finansman, karbon kredileri, AB ve kalkınma fonları gibi kaynaklar kullanıma açılmalıdır.

Madde 15. Tarım İş Birliği

Evsel atıklardaki organik oran nedeniyle tarım sektörü ile iş birliği yapılmalıdır. Bu sayede biyogaz tesisleri yeniden verimli hale getirilebilir.

Madde 16. Yatırım Alanı Sorunu

OSB’lerde atık işleme ve geri dönüşüm tesisleri yönetim inisiyatifinden bağımsız olarak kurulabilir hale getirilmelidir. Böylece lojistik maliyetler ve çevresel riskler azaltılabilir; endüstriyel simbiyoz desteklenebilir.

Madde 17. Deprem ve Kentsel Dönüşüm Atıkları

Deprem ve kentsel dönüşümden doğan atıkların agrega ve çimento katkısı olarak kullanılması teşvik edilmeli ve takip edilmelidir.

Madde 18. Ortak Akıl Kültürü

Sektördeki “entelektüel sermaye” ve teknik bilgi bir araya getirilerek ortak akılla çalışma kültürü yerleştirilmelidir.

19. Önceki Bildirgelerin İncelenmesi

TÜRKTAY’ın önceki bildirgeleri düzenli olarak incelenmeli ve devamlılık sağlanmalıdır. 2010’dan bu yana; hükümet, yerel yönetimler ve özel sektör için atık yönetimi ve döngüsel ekonomi politikalarının şekillendirilmesinde yol gösterici olan TÜRKTAY sonuç bildirgeleri, Türkiye’de çevre politikalarının şekillenmesinde, sürdürülebilir atık yönetimi uygulamalarının yaygınlaşmasında ve uluslararası standartlarla uyum sağlanmasında kritik bir araç haline gelmiştir.